KÜTÜPHANE (BİLGİ BANKASI)

Melek yatırımcılar

Girişimcilere kendi sermayelerini kullanarak yatırım yapan varlıklı yatırımcılar olarak tanımlanan melek yatırımcılar birçok ülkede yeni kurulan şirketlerin çekirdek sermaye ve başlangıç dönemi finansmanını sağlamada en önemli kaynaklardan biridir. Özellikle finansal kriz gibi, girişim sermayesi şirketlerinin ve bankaların girişimcilere finansman sağlama konusunda daha çekinceli davrandığı dönemlerde oluşan boşluğu doldururlar. Melek yatırımcıların, girişimlerin ilerleyen safhalarında daha aktif bir şekilde finansman sağlayan girişim sermayesi şirketlerinden başlıca farkı, sermaye sahiplerinin yatırım konusunda kendilerinin karar vermesi, profesyonel bir yatırım yöneticisinin bulunmamasıdır. Ayrıca melek yatırımcılar coğrafi olarak daha geniş alanlara yayılabilmekte ve piyasa döngülerine girişim sermayesi şirketlerinden daha az hassasiyet göstermektedir

Melek yatırımcılık gayri resmi olarak uzun suredir yapılıyor olsa da kavramsal olarak son 20-30 yıl içerisinde özellikle ABD ve Avrupa’da öne çıkmakta ve dünyanın başka bölgelerinde de gelişme göstermektedir. Melek yatırımcılar büyük ölçüde deneyimli girişimcilerden ve iş adamlarından/iş kadınlarından oluşur ve finansman destek sağlamanın yanında elde ettikleri tecrübeler sayesinde girişimcilere stratejik ve operasyonel destek de sağlar ve kendi kişisel ve mesleksel ağlarını kullanarak sosyal sermaye desteği verirler. Melek yatırımcılık büyüyüp gelişirken, aynı zamanda melek yatırımcı grupları, ağları ve birlikleri gibi oluşumları ortaya çıkarmakta ve daha organize ve düzenli iş yapar hale gelmektedir. Melek grupları, bazı melek yatırımcıların kendi başlarına sağladıkları finansmanın yetersiz olması durumunda birden fazla melek yatırımcının bir araya gelip finansman desteklerini bir havuzda topladığı ve kolektif bir şekilde melek yatırımcılık faaliyetini gerçekleştirdiği oluşumdur. Melek ağları, finansman desteğinin doğrudan sağlanmasındansa, melek yatırımcılarla girişimcileri bir araya getirme, birbirlerine bağlama gibi çok kritik bir misyonu üstlenen ilişki ağlarıdr. Melek birlikleri ise, melek yatırımcıların ortak seslerini duyurmak, melek grup ve ağlarına destek vermek amacıyla kurulan resmi birlik ve derneklerdir. Melek birlikleri yatırım yapmak veya melek yatırımcılarla girişimcileri bir araya getirmekten öte, melek yatırımcıların sorunlarını giderme ve onlara destek sağlamada aktif olan bir meslek odası gibi işlev görmektedir.

Melek yatırımcılık Türkiye’de başlangıç aşamasındadır. 2011 itibariyle 3’ü üniversitelere bağlı olan 8 melek ağı ve 2011 yılında kurulmuş olan “Melek Yatırımcılar Derneği” adı altında bir melek birliği vardır. Galata İş Melekleri organizasyonu melek yatırımcı gruplarının önemli örneklerinden biridir. Galata İş Melekleri şu ana kadar 8 projeye yatırım yapmıştır ve önümüzdeki dönemde her yıl 5-10 şirkete yatırım yapmayı planlamaktadır [20]. Türkiye’deki Galata İş Melekleri ve benzeri oluşumların yurtdışındaki benzerleriyle karşılaştırılmıştır. Milyon nüfus başına düşen melek yatırımcı birliği/ağı sayısı Türkiye’de 0,1 seviyelerindeyken, bu rakam bu alanda en iyi örneklerden olan Yeni Zelanda’da 4,1 İsveç’te 2,3, Fransa, ABD, İngiltere, Kanada gibi gelişmiş ülkelerde ise 1 seviyelerindedir.

Bir ekonomide karar vericilerin eyleme geçmesi ve düzenleyici faaliyette bulunması için çoğunlukla bir piyasa başarısızlığının belirtilerinin görülmesi gerekir. Girişim sermayesinin eksik kaldığı çekirdek sermaye ve kuruluş aşaması finansmanında bir boşluk bulunmakta ve bu boşluk her ne kadar bir piyasa başarısızlığı olarak nitelendirilemese de bu finansman boşluğunun gitgide büyümesi karar vericilerin daha çok müdahil olmasını gerektirmektedir. Bu sebeple giderek büyüyen ve karmaşıklaşan melek yatırımcılık konusunda ABD ve Kanada gibi ülkelerde özel politikalar geliştirilmiştir. Bu politikaların temel amacı, oluşan finansal boşluğu dolduran melek yatırımcılığa uygun ortamı yaratmak ve onun sağlıklı bir şekilde gelişmesini sağlamaktır. Melek yatırımcılar girişimcilerle kendilerini bir araya getiren melek yatırımcı ağ ve birliklerinin azlığından bahsetmekte ve yatırımlarının evrelerinin finansal olarak şeffaf bir mekanizmayla incelenememesinden şikâyet etmektedir.

Politika yapıcıları melek yatırımcılara vergi avantajları (Fransa ve İngiltere’de yatırımın %25-30’unun vergiden düşülebilmesi gibi) sağlayarak, devlet yatırımlarını onlarla birlikte yaparak (İskoçya, Yeni Zelanda gibi ülkelerde yoğun olarak uygulanmakta olduğu gibi) melek grupları, ağları ve birliklerine doğrudan destek ve yardım sağlayarak daha yeterli hale gelmelerine katkıda bulunabilir. Ayrıca, melek yatırımcılara dolaylı yoldan destek vermek için, onların çoğunlukla sıkıntı duyduğu konular olan veri ve araştırma eksikliği, devam finansmanının sağlanması konularında düzenlemeler yapıp teşvikler sağlayabilirler. Türkiye’de melek yatırımcılığın desteklenmesi için bazı hamleler yapılmıştır. Örneğin 09/12/1994 tarihli 4059 sayılı kanunun EK 5. maddesine dayanılarak Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği taslak çalışması kapsamında, iş meleği olmak isteyen yatırımcılar Ankara'da Hazine Müsteşarlığı’ndan lisans aldıkları takdirde yeni bir şirkete sermaye koyma durumunda vergi indirimi hakkı kazanmaktadırlar. Bu yatırımcılar, ortak oldukları şirketin hisselerini en az 2 yıl elde tutmaları şartıyla Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazançlarından hisselerin elde edildiği dönemde indirebilirler. Eğer ortak oldukları şirket desteklenen şirketler kapsamında ise bu oran %100 olarak uygulanır. Yıllık indirim tutarı 1 milyon TL’yi aşamaz. İlgili yönetmelik 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kaynak: bilgitoplumustratejisi.org